Nöbetçi Eczaneler
Bu hafta yapılması beklenen Asgari Ücret Tespit Komisyonu toplantısı öncesinde CHP Emek Büroları, “Türkiye İçin Demokratik ve Adil Bir Asgari Ücret Tespit Modeli” adlı yeni öneriyi kamuoyuyla paylaştı. Mevcut ücret belirleme mekanizmasının çalışanların yaşam kalitesini artırmakta yetersiz kaldığı ve demokratik temsil ilkelerine uymadığı yönündeki eleştiriler, yeni modelle giderilmeye çalışılıyor. Hükümetin karar alma süreçleri üzerinde daha fazla katılımcılık ve adalet sağlanması amaçlanıyor.
Yeni öneride, komisyonun yapısı ve karar alma metodolojisi köklü bir şekilde değiştiriliyor. 16 üyeden oluşacak yeni komisyonda, farklı paydaşların temsilcileri görev yapacak. Hükümetin temsilcisi olarak Çalışma Genel Müdürlüğü, kamu sektörü uzmanları ve TÜİK temsilcileri bulunacak; bu üyelerin oy hakkı olmayacak. İşçi ve işveren kesimlerinin sözcüleri ise çoğunluğu oluşturan konfederasyonlar ve TİSK gibi işveren örgütlerinden belirlenecek. Ayrıca, akademik camiadan alanında uzman, en az 10 yıllık deneyime sahip ve doktora sahibi dört bağımsız akademisyen de komisyonda yer alacak. Bu üyeler, siyasi iradenin etkisinden uzak kalmaları için kura ile seçilecek ve etik beyannameleri ile bağımsızlık taahhütlerini imzalayacaklar. Üyelerin görev süresi iki yıl olacak ve ardışık iki dönemden fazla hizmet koşulu getirilecek. Dönem başkanlığı ise, her yıl farklı bir kesim tarafından yapılacak ve komisyon üyeleri arasından seçilecek.
Karar Alma Sürecinde Nitelikli Çoğunluk ve Demokratik İlkeler
Mevcut sistemde, kararlar salt çoğunlukla alınıyor ve eşitlik durumunda başkanın oyu geçerli oluyordu. Yeni model ise, kararların daha sağlam ve uzlaşmacı bir zeminde alınmasını sağlamak amacıyla nitelikli çoğunluk şartını getiriyor. Böylece, komisyonda toplam 16 üyeden en az 11’nin oybirliği ile karar çıkması gerekecek. Bu durum, herhangi bir tarafın tek başına karar almasını engelleyecek ve uzlaşmayı teşvik edecek. Ayrıca, ülke genelinde yaşanan uyuşmazlık durumlarında, işçi ve işveren taraflarına “toplu eylem hakkı” tanınacak ve uluslararası çalışmalar doğrultusunda, hakem veya arabulucu mekanizması olmadan, doğrudan hukuksal ve toplumsal haklar kullanılabilecek.
Şeffaflık ve Süreç Güvencesi
Yeni modelde tüm toplantıların ve alınan kararların kamuoyuna açık olması öngörülüyor. Toplantı tutanakları ve hazırlanan raporlar, periyodik olarak vatandaşlarla paylaşılacak. Ayrıca, asgari ücretin belirlenmesi sürecinde yalnızca enflasyona değil, ülkenin ekonomik büyümesine de dikkat edilecek. Yıllık enflasyon oranları dikkate alınarak, gerekirse otomatik yeniden değerlendirme mekanizmaları devreye sokulacak. Bu sayede, enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde bile yerinde güncellemeler gerçekleştirilecek ve reel ücret kayıplarının önüne geçilecek. Özellikle, asgari ücretin sadece yaşam maliyetlerine değil, aynı zamanda çalışanların insani yaşam standartlarına uygun olması en temel hedef olacak.
Enflasyona ve Ekonomik Büyümeye Dayalı Güncellemeler
Enflasyon oranlarındaki ani artışların, çalışanların ekonomik durumunu olumsuz etkilememesi için, yasaya otomatik yenileme ve güncelleme hükümleri eklenecek. Örneğin, 6 aylık enflasyon yüzde 10’u geçtiğinde, komisyon derhal toplanacak ve ücret yeniden değerlendirilecek. Bu süreç, sadece geçmiş enflasyon verilerine değil, gelecek beklentilerine de dayanacak. Ayrıca, asgari ücret belirleme sürecine 2 yıl yerine, en az yılda bir kez toplanma zorunluluğu getirilecek. Ekonomik büyümeden çalışanların pay alması ve ücretlerin yaşam maliyetlerinin yanı sıra ekonomik gelişmeye uygun şekilde artırılması sağlanacak.
Bağımsız Veri ve Analiz Birimi
Komisyonun kararlarını nesnel ve güvenilir veri temeliyle almasını sağlamak amacıyla, bağımsız bir sekreterya ve teknik hesaplama birimi oluşturulacak. Bu birim, TÜİK, Hazine ve Merkez Bankası gibi kurumlar ile işbirliği yaparak, güncel ve tarafsız veriler sağlayacak. Ayrıca, yıl boyunca çalışanlar ve işverenler, ekonomik gelişmeler hakkında görüş bildirebilecekleri platformlar ve düzenli toplantılarla iletişimde olacaklar. Böylece, hem yerel hem de uluslararası gözlemcilere açık bir süreç tesis edilerek, demokratik katılım ve şeffaflık ikincil hedefler arasında olacak.