Altın fiyatları tırmanışta: Yatırımcıyı ne bekliyor?

Küresel iktisat rotasından saptı. Dünyada iktisat alışılmışın dışında ilerliyor. Pekala yaşananlar Türkiye’yi nasıl etkiliyor?

Küresel çalkantılardan Türkiye’nin nasıl etkilendiğini ortaya koymak için dünyayı ekonomik açıdan dalgalandıran olayları kıymetlendirmek istedik.

Ekonomi Gazetecisi Sadi Özdemir, bu maksatla dünyadaki kritik değişikleri ve Türkiye’deki tesirlerini Ensonhaber’e anlattı.

Sadi Özdemir, Türkiye’nin iktisadı, finans dünyası, yatırımları, Türk Lirası’nın pahası üzere başlıklardaki sorularımızı şöyle yanıtladı: 

1- ALTIN FİYATLARI NEDEN YÜKSELİYOR, NASIL BİR SEYİR İZLER?

“Aslında global iktisat, Türkiye iktisadı, bunlar çok derin ve farklı bahisler fakat vatandaşımız daima tasarrufu ve yatırımıyla ilgili kelamlar duymak istiyor. Altın, son bir yılda şöyle bir seyir izledi: Ons dolar olarak yüzde 42 yükseldi, gram altın TL olarak yüzde 73 yükseldi. Yani, paranızla altın gram aldıysanız Türk Lirası’nı verip, örneğin 100 bin liralık altın aldıysanız tam bir sene evvel, şu an satarsanız 73 bin liranız oldu. 

“KÜRESEL İKTİSATTA İSTİKRARLAR SARSILDIĞI İÇİN ALTIN YÜKSELDİ”

Neden bu türlü oldu? Neden altın bu kadar ilgi gördü ve yükseldi? Zira, global iktisatta istikrarlar sarsıldı. Kim sarstı? Sayın ABD Baykanı Donald Trump sarstı. Tarifelerle sarstı. Ülkesinin ekonomik tertibinde çok radikal kararlar aldı. Artık ithalat yapmayacağız, dış ziyaret açığımız yüksek olmayacak. Biz bunu önleyeceğiz derken bugüne kadar Amerika’nın kurduğu, savunduğu ekonomik sistemi alt üst etti. Onun üzerine de dünyada panik oluştu. Dolardan uzaklaştı. Bilhassa merkez bankaları, vatandaşın dolardan öbür şeyden uzaklaşıp altın alması klâsik bir şey, ferdî bir şey lakin merkez bankaları altını rezerv para olarak doların yanına konumlandırınca, dolardan altına gerçek bir kayınca yük, talep yüksek olduğu için merkez bankalarının talep ettiği altın çok çok yüksek ölçülerde oluyor. Bir de altın az bulunan bir şey aslında. O kadar da çıkarılamıyor, malum. O denli olunca altın bu türlü tam manasıyla dik açıyla bu türlü yükseliş kaydetti son 1 yıldır söylediğim sayıda.

“ALTIN FİYATLARI NE VAKİT AZALIR NE VAKİT ARTAR”

Bundan sonra devam eder mi, bu birkaç şeye bağlı. Yani medyumluk yaparak insanlara bir şey söylenmemeli bence. Ben bu türlü hissediyorum diye olmaz. Mevcut kaideler devam ederse, Sayın Trump’ın agresifliği, savaşlar, tarife arbedesi, sonra peşi sıra bunların akabinde Amerikan tahvillerinden çıkış. Mesela, şöyle düşünün: Çin, Japonya, Hindistan, Rusya… Bunlar altın rezervlerini artırıyorlar. Bunların en az 2-3 tanesi de Amerikan tahvillerini satıyor. Oradan onları azaltıyor. Yerine ne koyacak? O para nereye gidecek? Yeniden altına gidebilir. Bu senaryo bu türlü olacaksa şu ana kadar bu türlü oldu. O vakit altındaki yükseliş devam eder.

Ama diyelim ki Trump pişman oldu: Her şeyi alt üst ettim lakin benim ülkem ziyan görüyor diye düşünüyorsa, düşünmeye başlarsa, tekrar eski siyasetlere dönerse o vakit ne olur? O vakit altın zayıflar. Artı mesela Rusya-Ukrayna savaşı yarın ateşkes olsa, altında bir aşağı yanlışsız reaksiyon görürüz.

Bu cins etkenler kıymetli. Buna nazaran insanların izlemesi lazım. Artık ne görüyorlarsa, neye daha çok ihtimal veriyorlarsa, ona nazaran altından ilgili yatırım kararlarını vermeleri lazım bundan sonrası için. Lakin şunu söyleyelim: Ne Çin ile Amerika ortasındaki tansiyonun azalacağını söyleyebiliriz değil mi? Ne, Rusya-Ukrayna savaşı çabucak bitecekmiş üzere konuşabiliriz. -Aslında bunlar hoş şeyler değil, berbat şeyler.- Ne de Orta Doğu’da devam eden risk, Gazze’de ekonomileri çok etkilemiyor, Gazze’deki durum fakat İsrail’in her yere saldırması diğer bir savaş çıkma ihtimali bu da hala güçlü duruyor. Bunları değerlendirirler diye düşünüyorum vatandaşlar.

“DÜĞÜNLERDE GÜMÜŞ TAKILMASI KONUŞULUYOR”

Şu anda gram altın 4 bin 854 lira, Cumhuriyet altını 33 bin 627 lira. Çeyrek altın dediğimiz 1,5 gram. Bir de son vakitlerde gümüş konuşuluyor. Gümüş bile takılabilir artık diye. O denli bir geleneğimiz yok ancak herhalde bundan sonra olabilir. Ya da beşerler para takacaklar. Altın almak istemeyecekler başlarında kendi bütçelerine nazaran 200 lira ya da 1.000 lira, 2 bin lira para takacaklar. O bizim geleneğimiz, devam eder ancak altına bağlı olarak çok daha fazla harcama yapmak da imkansız hale geliyor. Altınla harcama yapmak da imkansız hale geliyor. 

2- KONUT SATIŞLARINDAKİ REKORU NASIL DEĞERLENDİRİYORSUNUZ?

Uzun müddettir iktisat çok berbat. Beşerler bir şeyler alamıyorlar, konut fiyatları yüksek, kiralar… Bu türlü konuşuluyor lakin bizim vatandaşımız klasik olarak konut sahibi olmayı önemsiyor ve bu devirde şöyle bir şey gördük. Konut satışları fiyatlara karşın, fiyatların yüksek olmasına karşın, her ay artarak devam etti. Bir evvelki aya nazaran, bir yıl evvelki tıpkı aya nazaran ve bu muhtemelen 1,5 milyonun üzerinde konut satılmış, konut alınmış olacak. Çabucak konutla ilgili şunu söyleyebiliriz: Bu konutların üçte ikisinden fazlası ikinci el konuttur.

Birinci el, birinci kez üretilmiş konutların, maalesef maliyetler nedeniyle fiyatları çok yüksek. Krediler az, kredi faizleri yüksek. Münasebetiyle oradaki satışlar da artıyor fakat toplam içindeki hissesi olması gerektiği yerde değil. Münasebetiyle ikinci el konut deyince ne söylüyoruz? Onlar da değerli diyebilir birtakım seyircilerimiz lakin unutmayın, bizim vatandaşımız öncelikle bir birinci meskenini alacaksa kiradan kurtulmak istiyor. Bazen giriş daireden başlıyor. Bazen 3 artı 1 muhtaçlığı olsa bile 2 artı 1, 1 artı 1 alıyor. Bazen 1 artı 1 alıp yatırım yapıyor kesinlikle. Kiraya veriyor, kendi kirasını karşılıyor.

“TASARRUF FİNANSMAN FORMÜLÜYLE KONUT SAHİBİ OLUNUYOR”

En sonunda devlet de bu işe girdi ve bir kamu bankamız tasarruf finansmanına ‘ben de varım’ dedi. Devlet olarak bu dala onun da girmesi farklı bir itimat getiriyor. Tasarruf finansman şirketlerinde elinizde bir birikim varsa, onu verip belirli bir taksitle anlaşıp bir müddet sonra konutunuzu alıyorsunuz. Şöyle oluyor; ben 3 milyonluk mesken alacağım diyorsunuz, 2 milyonluk mesken alacağım diyorsunuz, ona nazaran planınızı yapıyorsunuz. 5 milyonluk diyorsunuz, ona nazaran planınızı yapıyorsunuz. Vatandaş, bu cins finansman metotlarını kullanarak birinci evvel kiradan kurtuluyor ve o yüzden de konut satışları rekor kırıyor. Bundan sonra olmasını umduğumuz şey şu: Birinci el konutların da sayısı artsın, daha çok konut üretilsin. Konut arzı artarsa piyasa olağanlaşır. O vakit kiralık konut stoku da artar. O vakit ikinci konutu alan kişi onu kiraya vermek ister.

“DEPREM, KONUT SEFERBERLİĞİNİ BAŞLATTI”

Türkiye’de aslında 2023 Şubat ayındaki sarsıntılardan sonra 11 vilayette konut seferberliği başlatıldı depremzedeler için. Ve bu yıl sonunda teslim edilen 453 bininci konut olacak. Demek ki aslında birinci el konut da üretildi ancak o depremzedeler için üretildi. Bir bakıma devlet onu taahhütle yaptırdı ve teslim ediyor. O yüzden de inşaat kesimimiz de çok canlı görünüyor; büyümedeki hissesi da ondan kaynaklanıyor.

“SOSYAL KONUT PROJESİ GELİŞTİRİLDİ”

Bundan sonra konut tarafını rahatlatmak için toplumsal konut projesi geliştirildi ülke kenarında. Onunla ilgili çalışmalar devam edecek. Bu tasarruf finansman tarafı yüksek faiz ve az kredi ölçüsüne tahlil oluyor. Faizsiz bir sistem, bir hizmet bedeli ödeyerek alınan konutlardan konuşuyoruz. Hasebiyle konut sahipliğimizin tekrar yükseleceğini göreceğiz. 

3- ARABA SATIŞLARINDAKİ REKORUNU KIYMETLENDİRİR MİSİNİZ?

Otomobil tarafında da benzeri bir şey var. Araba tarafında, orada da krediler hudutlu aslında. Orada da tekrar tasarruf finansman sistemi ikinci el araba için çok önemli çalışıyor. Bugün o sarı renkli siteye baktığınızda birçok satıcının da galerinin de bu sistemle satılabildiğini söylüyor. Altına not düşüyor. Diyor ki, ‘bu arabası x evimle alabilirsiniz.’ Zira bir standartı var onların da. Her otomobile da olmaz, 30 yaşında 20 yaşında otomobile bir şey verilmez. Yaşıyla, ekspertiz raporuyla. İkinci el pazar büyüyor ancak sıfır pazarın büyümesi hoş.

“MİLLİ GELİRİN YÜKSELMESİNİN GÖSTERGESİ”

Türkiye’de yılda 1-1,5 milyonun üzerinde yeni araba, sıfır araba satılıyor olması bizim aslında kim ne derse desin, ulusal gelirimizin yükseldiğini, vatandaşlarımızın kıymetli bir kısmının da bu nedenle gelir düzeyinin yükseldiğini görüyoruz. Bunu esasen buralardan görürüz. Konut ve araba İki başlık, sonra altında elektronik eşyalar, mobilyalar neyse, beyaz. eşyalar Oralardaki sahiplikten daha çok anlarız refah düzeyini. Bunlar uygun gidiyor. 

4- KRİPTO PARALARIN GELECEĞİNE DAİR ÖNGÖRÜLERİNİZ NELER?

Kripto parayla dijital para farklı şeyler. Kripto paralar bağımsız, merkezsiz, merkez bankası olmayan, protest bir anlayışla 2008 krizinden sonra Bitcoin ile başladı. Sonra öbürleri dahil oldu. Bunlar ana eksen Bitcoin, Ethereum regülasyon yoktu. Kanun, kural bu işin sigortası, bunun satışını yapanların tabi olduğu bir kadro kurallar yoktu. Birtakım ülkeler buna karşı çıktı. Artık bunların hepsi geride kaldı. Kripto tarafı regülasyonlara kavuşuyor hızla.

Ayrıca altın için söylediğimiz kurumsal yatırımcılar, merkez bankaları dedik fakat çok büyük yatırım bankaları da var, fonlar var. Bunların da kripto paraya direkt değil de EFT dediğimiz fon, kripto para yüklü fonları satın almalarıyla ilgili düzenlemeler de yapıldı. Oraya da bir para girdi. Kimi ülkelerin rezervlerinde de var. Olağan o denli olunca son periyotta rekorlar gördük. Mesela Bitcoin 125 bin dolara kadar yaklaştı ya da geçti. Artık 117 bin dolar düzeyinde. Hasebiyle orada bir güzelleşme var.

DİJİTAL PARA

Dijital para sıkıntısı, örneğin dijital lira, dijital dolar… Bunlar da merkez bankalı dijital paralar. Orada da hedef bu kayıt dışılıktan, kağıt işlerinden, emisyon hacmi süreçlerinden daha sağlıklı kurtulmak için. Merkez bankaların yaptığı bir iş. Onun kriptolarla alakası yok. Önümüzdeki devirde ne olabilir? Yeniden tıpkı şeyler geçerli.

“AMERİKAN TAHVİLİNDEN ÇIKAN PARA NEREYE SARFİYAT?”

Amerikanın mevcut global para nizamını, finans tertibini ne kadar sarsacağı. Sayın Trump’ın çok önemli Amerikan tahvil piyasası, dünyanın en büyük borç piyasası tahvil piyasası. Orayı sarstığı vakit, çıkacak para altına mı sarfiyat, kriptoya mı masraf, diğer bir yere mi sarfiyat? Beşerler o yüzden telaşlılar. Altın üzere, şayet regulasyonlar daha güzel hale gelirse, kripto paralarda inanç oluşursa, talep de kurumsal tarafta yüksek olursa, kurumsal tarafta, orası da yeni kuşak yatırımcılar tarafından bedellendiriliyor. Ve daha istikrarlı hale gelir. Aksi takdirde, vakit zaman çok can yakıcı oluyor.

5- TÜRK LİRASI’NIN DOLAR KARŞISINDAKİ POZİSYONU NASIL GELİŞECEK?

Son kararlarla daha da sarsıntı geçirdi. Biz Türk Lirası’nı düşünüyoruz. Türk Lirası’nın dolar karşısındaki pozisyonu sizce bundan sonra ne olacak? Daha mı güçlü olacak? Vakit zaman da memleketler arası kuruluşlar, dolar TL ile ilgili birtakım iddialarını belirtiyor. Siz bu bahiste ne düşünüyorsunuz?  Dolar, global olarak hala rezerv para. Merkez bankaları, dedik ya, altın alıyorlar; altın yükseliyor. Yeniden de rezerv para olarak tutulan merkez bankalarının tuttuğu rezerv, dolarda duruyor. Büyük ölçüde, çok büyük oranda. Lakin Amerika, o kadar yanlışlar yapıyor ve zorluyor ki, oradan uzaklaşmalar başladı. Tahminen, çok büyük bir çarpışma, savaşlar vesaire. İkinci Dünya Savaşı üzere gelişmeler sonrasında bu nizam esaslı formda değişir.

“DOLARDA İSTİKRARLAR DEĞİŞTİ”

Dolar global olarak hala rezerv para. ABD o kadar yanılgılar yapıyor ki dolardan uzaklaşmalar başladı. Birçok ülke de ‘biz artık dolarla değil kendi paramızla ticaret yapalım’ diyor. ABD durup dururken kimi ülkelerin dolar kullanmasını da yasakladı. Tramp geliyor, ‘ben sonları kapatıyorum’ diyor. İstikrarlar değişiyor. ABD’de enflasyonist bir ortam oluşuyor. Doların bedeli zayıflıyor. Yeniden de doların ticaret ve rezerv parası olmaktan çıkmasını beklemek hakikat değil, çok vakit alır.

‘Bazılarının dolar, 3 ay sonra yok olacakmış. Pandemi de şöyle oldu; o günlerde, pandemi de artık Amerika şöyle olacakmış.’ Çok duyduk bunları; hepsi palavra oldu zira palavraydı. Sonuç itibariyle dolar güçlü, Amerika güçlü; ne yapacağı kıymetli, ne yapacağına bakmak lazım.

“DOLARIN, TÜRK LİRASI’NA KARŞI ÇOK PAHA KAZANMASI PEK MÜMKÜN DEĞİL”

Türk Lirası dolar münasebeti de şu: Türk Lirası, biz şu anda orta vadeli program uyguluyoruz. Bu programın aslı ne? Enflasyondan daha yüksek faiz. Bu olduğu sürece doların olağan kaidelerde çok hareketli olması, Türk Lirası’na karşı çok paha kazanması pek mümkün değil. Neden? Zira vatandaş parasını dolarda tutunca bir şey kazanamadığını görüyor. Yüksek faiz ya da yüksek real faiz varsa, parasını oraya yatırıyor. Ya da kâr hissesi yüksekse, oraya yatırıyor; altın daha inanç duyuyorsa, altına altına yatırıyor.

“ÇOK YÜKSEK ALTIN VE DÖVİZ REZERVİ OLUŞTU”

Dolayısıyla. Türk Lirası’yla dolar ortasındaki münasebet bizim ekonomik siyasetimizle da çok ilişkili. Bu nedenle şöyle bir şey de oluştu; çok yüksek döviz rezervimiz oluştu. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın toplam rezervlerinin yarısına yakını dolar, yarısına yakını altın. Rezervleriniz de güçlü bir risk olduğunda rezervlerinizi kullanarak dolar üzerinden ya da dolara saldıranları, dolarizasyon peşinde olanları püskürtüyorsunuz, 19 Mart’ta olduğu üzere. Orta vadede ya da yakın periyotta kurlarda rastgele bir risk görünmüyor. Ancak alışılmış ki bilmediğimiz çok büyük bir tehlike, bir gelişme var mı? onu bilemiyoruz şu anda zayıf ihtimal. 

MERKEZ BANKASI’NIN FAİZ KARARININ DOLAR/TL’YE ETKİSİ

Mesela şöyle olsa, dolar harekete geçer çabucak. Enflasyonumuz yıllık yüzde 30’a mı Merkez Bankası ya da siyasi irade dese ki, ben faizi yüzde 25’e indiriyorum derse, dolar çabucak yükselebilir, yani olmaz.

Bu daha evvel denendi, çok makûs bir bedel çıktı ortaya. Tekrar ortodoks siyaset dediğimiz enflasyondan daha yüksek faiz, dolarında istikrarlı hareket etmesi tercih edildi. Bu sayede de enflasyonda yavaş yavaş aşağı gelmeye başladı.

Enflasyon aşağı gelecek fakat faiz onun üzerinde yavaş yavaş aşağı gelecek. Fiyat istikrarı sağlanacak kurlarda özgür piyasa koşullarında dolarda devam edecek ancak rezerviniz güçlü olunca da bu işin sigortası.

6- BORSA’DA BIST 100 ENDEKSİNİ ETKİLEYEN EN ÖNEMLİ FAKTÖRLER HANGİLERİ?

Bizim dinamiklerimiz daha çok iç dinamikler. Olağan dışarıdan da etkileniyoruz, ülkenin risk primi vesaire ki onlar da şu an güzel durumda. Borsamız aslında olduğundan çok daha kıymetli fakat natürel ki piyasa belirliyor. Nelerden etkileniyoruz?

İç siyasi gelişmelerden etkileniyoruz, iktisat siyasetlerinin çok radikal değişmesinden etkileniyoruz. Borsa yatırımcılarına söylüyorum. Kurlar çok hareketliyse rakip oluyor, altın çok yüksek beklenti olmuşsa borsaya rakip oluyor, faiz yüksekse borsaya rakip oluyor. Borsanın rakibi çok. Borsada artık biz 100 diyoruz, 100 pay biz 500 diyoruz, 500 pay bunlar hepsi şirket. Mesela altın ve kripto için söylediğimiz sayıların çok altında. 1 yılda BIST yüzünün artışı yüzde 14. Yani 100 tane hisseden 1’er tane alsanız, 14 artmış olacaktı. Bu da enflasyonun çok altında. Lakin şu var, 100 pay içinden diyelim ki çok güzel tahlil ettiniz, yeterli bir yatırım danışmanınız var ya da gittiniz, 5 tane 10 tane seçtiniz, kendi pay sepetinizi yaptınız. Âlâ seçim yaptıysanız, o vakit da belki  Bitcoin kadar, kripto para kadar, altından daha yüksekte getir elde edebilirsiniz 1 yılda.

“YATIRIMCILAR PAY SENEDİNDE KISA VADELİ DÜŞÜNÜYOR”

Daha uzun vade aralıklarında sabredenler daha da çok gelir getir elde edebilir fakat maalesef bizim vatandaşımızın tasarruf alışkanlığı altında dolarda faizde uzun vadeli olabiliyor. Pay senedinde daima kısa vadeli düşünüyor, orada da kaybediyor. Yoksa bizim çok sahiden şu an buradaki piyasa bedelini vereyim, ver bu şirketi bana deseler, adam vermez, sahipleri diğer bir fiyat söylerler. Zira o denli bir tesisi, o denli bir fabrikayı kurmak, şu andaki real piyasaya nazaran çok daha büyük sermaye gerektirir. Hasebiyle, şirketlerimizin kıymeti düşük kaldı. Bu da bir potansiyel yükseliş için fakat öbür koşullara da bağlı. Onları âlâ tahlil etmeleri lazım. 

7- YATIRIMCILARA HANGİ YATIRIM ARAÇLARINI ÖNERİRSİNİZ?

Yatırımcılar tekrar kendi danışmanlarıyla konuşsunlar, tahlillerini yapsınlar lakin şu andaki projeksiyona nazaran şayet çok riski sevmiyorlarsa altın, Türk Lirası, faiz ya da kâr hissesi neye inanıyorlarsa ona nazaran. Artı, kimi çok hoş fonlar var; yükselen kesimler yüklü, pay senetleriyle oluşmuş fonlar var. Onları koyabilirler. Borsa’dan da kesinlikle güzel tahlil edip 2, 3, 5 adet pay alabilirler. Yurt dışında da hisselere  ulaşmak çok kolay artık. Örneğin, New York borsasından yapay zeka şirketlerinin paylarını de alabilirler lakin yurt dışı deyince insan bazen kaygılanıyor, para gidiyor, ne olur ne olmaz bilemeyiz. ‘Kendin gidebilir misin, gidemez misin, bir şey olur mu?’ diye fakat bu piyasa çalışıyor. Münasebetiyle riski sevmiyorlarsa, risk algısı düşük olan; altın, tahvil, faiz, kar hissesi o tarafa daha çok tartı verecekler. Pay senedi, kripto paralara biraz daha az hisse ayıracaklar. Riski çok seviyorlarsa, ya bunlardan olan bu kadar.

“KAZANANLAR PROPAGANDA YAPIYOR, KAYBEDENLER SUSUYOR”

Biri Bitcoin almış, inanılmaz para kazanmış. 1 yılda, dolar olarak TL olarak çevirince, o vakit o riski alıp oraya parasının birçoklarını yatırabilir. Lakin burada da şöyle bir aksiye kapıldığında da çok canı yanar. Bu konuştuğumuz kararların ya da gelişmelerin dışında bir şey olursa ve oradan çıkış başlarsa apansızın tasarrufu yarıya düşebilir, dörtte teğe düşebilir. Beşerler ekseriyetle kazandıkları vakit çok propaganda yaparlar. Acayip para kazandım diye akıllı olduklarını anlatmak için. Kaybedenler söylemezler, kaybedenler de çok.”