Nöbetçi Eczaneler
Güney Kafkasya’da, Karabağ Savaşı’nın akabinde kaydadeğer değişiklikler gözleniyor. 1991’de gelen bağımsızlıktan sonra Karabağ için iki kere savaşan Azerbaycan ve Ermenistan barışın eşiğinde. Dahası, bugüne kadar Rusya’nın uydusu olarak görülen iki ülke, Moskova ile ortasına aralık koydu. Bakü ve Erivan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e karşı birleşiyor. İki ülke ortasındaki yakınlaşma, Rusya’nın Kafkaslar’daki son büyük kartını tehdit ediyor.
BAKÜ VE ERİVAN RUSYA’DAN UZAKLAŞIYOR, BİRBİRİNE YAKLAŞIYOR
Azerbaycan ve Ermenistan, Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlığına kavuştu. Güney Kafkasya’nın iki komşu ülkesi 1991’de peşpeşe bağımsızlığını ilan etti. Lakin ortadan geçen 34 yılda Bakü de Erivan da büyük ölçüde Rusya’nın nüfuz alanında kaldı. Bağımsızlıkları Rusya’nın uydusu olmanın ötesine geçemedi.
İki komşunun toprak uyuşmazlığı da vardı. İki ülke, Azerbaycan toprakları içinde kalan lakin üzerinde Ermenilerin yaşadığı Karabağ için iki defa savaştı. Karabağ’ın Erivan tarafından Azerbaycan toprağı olarak kabul edilmesiyle Güney Kafkasya’da barış rüzgarları esmeye başladı.
30 yıl içinde iki defa savaşan Bakü ve Erivan, artık Rusya’yı Güney Kafkasya’dan kovmak için güçlerini birleştiriyor. Azerbaycan ve Ermenistan barışa yaklaşarak, Rusya’yı Güney Kafkasya’dan uzaklaştırıyor.
KARABAĞ SAVAŞI, ERMENİSTAN’I RUSYA’DAN KOPARDI
Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra iki ülke Rusya’nın doğal müttefiki, Güney Kafkasya da nüfuz alanıydı. Birinci uzaklaşma sinyali, 2020’deki Karabağ Savaşı’nın akabinde Ermenistan’dan geldi.
Ermenistan, Sovyet sonrası periyotta Rusya’nın “küçük ancak sadık” partneri, jeopolitik uydusu, Rusya da Erivan’ın en önemli güvenlik garantörüydü. Moskova’nın Ermenistan’da askeri üssü, hudut muhafızları vardı. Kopuş, Rusya’nın güvenlik garantörü olarak yükümlülüğünü yerine getirmemesiyle başladı.
Rusya’nın başını çektiği Kollektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nün kurucu üyesi Ermenistan, Karabağ Savaşı’nda Moskova’dan dayanışma bekledi.
Büyük bir sessizlikle karşılaştı. Eylül 2023’te, Azerbaycan ordusu Hankendi’ne girerken Rus barış gücü askerleri kılını bile kıpırdatmadı.
Ermeniler için bu bir ihanetti. Başbakan Nikol Paşinyan, Ermenistan’ın Kollektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’ne üyeliğini askıya aldı.
Ermenistan, Moskova’yla ortasına ara koyarken Avrupa Birliği’yle alakalarını derinleştirme, Amerika Birleşik Devletleri’yle işbirliğini güçlendirme ve Türkiye’yle olağanlaşma yoluna girdi. Rus hudut muhafızları 2024’te, havalanından ve Azerbaycan hududundan çekilmişti. Yerini Avrupa Birliği’nin sivil hudut vazifelileri aldı.
Ermenistan birkaç yıl öncesine kadar silahlarının yüzde 90’dan fazlasını Rusya’dan alıyordu. 2025 itibariyle bu oran yüzde 10’un altına düştü.
Rusya’nın yerini Hindistan ve Fransa aldı.
RUSYA, AZERBAYCAN UÇAĞINI DÜŞÜRDÜ
Ermenistan’ın akabinde Azerbaycan da Rusya ile ortasına uzaklık koymaya başladı. Aslında Bakü, yıllardır, muteber güç ortağı ve bölgenin istikrarlı seküler gücü olarak kendini Batı’da pozisyonlandırmaya çabalıyordu. Lakin idarenin otoriter yapısı Washington ve Brüksel’le yakınlaşmasını engelliyordu. Artık Bakü, Batı ile Rusya ortasındaki global çatışmada, bir sefer daha, Rusya’nın otoriter müttefiki değil, Batı’nın stratejik partneri olduğunu göstermek istiyor.
Bakü ile Moskova ortasında birinci kriz, geçen yıl Azerbaycan Havayolları’na ilişkin yolcu ucağının Kazakistan’ın Aktav kentinde düşmesiyle yaşandı.
Bakü’den, Çeçenistan’ın başşehri Grozni’ye gitmekte olan uçak Rus hava savunma sistemleri tarafından ezkaza vurulmuştu.
Rusya, olayın üzerini kapatmak isterken Azerbaycan, daha evvel görülmemiş bir biçimde sert çıktı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Azerbaycan’dan özür dilemek zorunda kaldı. Bakü, mevzuyu kapatmadı. Aliyev, uçak düşürme olayını milletlerarası mahkemeye taşımaktan kelam ediyor.
RUSYA 25 YILLIK BELGEYİ AÇINCA YENİDEN KRİZ ÇIKTI
İkinci kriz ise, Moskova’nın iki ay evvel Yekaterinburg kentinde 25 yıl evvel işlenmiş mafya üslubu cinayetlerin peşine düşmesiyle çıktı. Cinayetten sorumlu tutulan 7 Azerbaycan vatandaşı gözaltına alındı. Gözaltında şiddet gören şüphelilerden ikisi öldü. Buna karşılık Azerbaycan’da Rus haber ajansı Sputnik’in Bakü ofisi basıldı. Rus vatandaşı bilgi süreç çalışanları, uyuşturucu ticareti ve siber taarruz suçlamasıyla gözaltına alındı. Krizler, Azerbaycan için Rusya’dan uzaklaşmanın mazereti oldu.
Azerbaycan ve Ermenistan, artık, ortalarındaki problemlere, Rusya olmadan tahlil bulmak istiyor. Batı’ya yönelen Paşinyan, Azerbaycan ve Türkiye ile düşmanlığı sürdürürse ülkesinin geleceğinin tehdit altında olacağını düşünüyor. Bakü ile uzlaşma arıyor.
ZENGEZUR KORİDORU RUSYA’NIN KALAN NÜFUZUNU DA SİLECEK
İki ülke ortasındaki en kritik bahis, Zengezur Koridoru… Ermenistan’ın İran sonundaki topraklarından geçen 43 kilometrelik koridor, Azerbaycan’ı, sınırötesi toprağı Nahçıvan’a ve Türkiye’ye bağlıyor. 2020’deki ateşkesle koridorun kontrolü Rus istihbarat servisi FSB’ye bırakılmıştı. Zengezur Koridoru, Rusya’ya bölgedeki ticaret yollarını denetim etme imkanı sağlıyor. Barış mutabakatıyla Moskova’nın büsbütün devre dışı bırakılması planlanıyor. Rusya’nın yerini Amerika Birleşik Devletleri alacak üzere görünüyor. Zengezur Koridoru ile Moskova, Güney Kafkasya’daki son büyük kartını da kaybediyor.
ABD’nin iştiraki, Rusya’nın Kuzey-Güney Koridoru’nu da tehdit ediyor.
Kuzey-Güney Koridoru, Moskova’yı, Azerbaycan üzerinden İran ve Hindistan’a bağlıyor. Batı’nın yaptırımları altındaki Rusya’ya çıkış yolu sağlayan koridoru kaybetmek, Rus iktisadı için ağır darbe olur.
Zengezur Koridoru, Rusya ile İran ortasında karadan erişimi de engelleyecek. Muhtemelen Amerika Birleşik Devletleri direkt İran hududunda varlık gösterecek.
Ermenistan, kara sonu bulunmamasına karşın, ticarette büyük ölçüde Rusya’ya bağımlı. Rusya, direkt sonu bulunan Azerbaycan için de değerli ticari partner olmayı sürdürüyor. Zengezur Koridoru, bu mecburiyetleri ortadan kaldıracak. Azerbaycan’ın kıymetli bir ulaşım ve lojistik merkezi olarak pozisyonunu güçlendirecek. Ermenistan’a, daha geniş ticaret ağlarına entegre olması, yıpranmış iktisadını çeşitlendirme ve yabancı yatırımcı çekme fırsatı sunacak.
Koridorun, Türkiye’nin bölgedeki nüfuzunu artırması bekleniyor.
Türkiye ile Azerbaycan’ı birbirine bağlayacak Zengezur, “Orta Koridor” olarak isimlendirilen ticaret yolunun modülü olacak. “Orta Koridor”, Türkiye ve Orta Asya üzerinden Avrupa’dan Çin’e kadar uzanacak.