Nöbetçi Eczaneler
Fillerin sesler ve kokular yoluyla irtibat kurma yetenekleri uzun müddettir bilim insanlarının ilgisini çekiyor. Lakin bu dev canlıların jestlerle, yani vücut lisanıyla bağlantısı bugüne kadar çok daha az incelendi.
Viyana Üniversitesi liderliğinde, St Andrews, Portsmouth ve New York City Üniversiteleri işbirliğiyle yürütülen yeni bir çalışma, fillerin jestleri şuurlu bir biçimde kullandığını ortaya koydu.
Araştırmaya nazaran, yarı-yabani ortamda yaşayan filler, insanlardan elma istemek üzere makul maksatlarına ulaşmak için 38 farklı jest tipi sergiledi. Bu jestler sırf rastlantısal değil; fillerin jestlerini amaçlarına ulaşma durumlarına nazaran değiştirmeleri yahut sürdürmeleri, bu davranışların şuurlu olduğunu ispatlar nitelikte.
“TUZLUĞU UZATIR MISIN?” DİYEN FİLLER
Araştırmanın muharrirlerinden Vesta Eleuteri, The Conversation’a verdiği röportajda, jestlerin şuurlu olarak kullanıldığını anlamak için insan bebeklerinde uygulanan davranışsal kriterleri fillere de uyguladıklarını belirtiyor. Buna nazaran, bir jestin şuurlu kabul edilmesi için üç temel özellik aranıyor:
1. Gayeye yöneliklik: Jestin bir alıcıya yönelik olması, yani karşıdaki kişinin görüp göremediğini dikkate alarak jest yapılması.
2. Israr: Jestin işe yaramaması durumunda tıpkı jestin sürdürülmesi.
3. Açıklık (detaylandırma): Jestin işe yaramaması halinde öbür bir jestle iletinin netleştirilmesi.
Araştırmacılar, fillerin insanlardan elma istemek için hortumlarını insanlara yahut elma tepsisine yanlışsız uzattıklarını ve bu jestin işe yaramaması durumunda öbür jestler denediklerini gözlemledi. Bu davranışlar, örneğin bir insanın tuzluğu istemek için elini uzatıp akabinde işaret etmesi üzere karmaşık ve şuurlu bir irtibat örneği olarak değerlendirildi.
Araştırmacılar, emsal jestlerin tabiattaki filler ortasında da gözlendiğini lakin bu jestlerin sistematik bir biçimde tahlil edilmediğini vurguluyor. Araştırmacı takım, Güney Afrika’daki iki farklı fil popülasyonundan binlerce saatlik görüntü kaydı topladı ve bu imgelerde jestlerin tiplerini ve manalarını tahlil etmek için çalışmalarına devam ediyor.
İlginç formda, farklı fil topluluklarının farklı jest repertuarlarına sahip olup olmadığını da inceleyen bilim insanları, bu araştırmaların sonunda filler ortasında “jest dilleri” olabileceğini düşündü.
SADECE BEŞERE MAHSUS OLMAYABİLİR
Uzmanlara nazaran, bu çalışma sırf filler hakkında değil, insan lisanı ve zihinsel gelişimi hakkında da değerli ipuçları sunuyor. Zira jestlerle şuurlu irtibat, daha evvel sadece kuyruksuz maymunlarda görüldüğü düşünülen bir yetiydi.
Bu yetinin filler üzere beşere uzak cinslerde de görülmesi, bağlantı ve zeka evrimi hakkında yeni sorular gündeme getiriyor.
Araştırma ayrıyeten hayvanlarla empati kurmanın ve onları daha âlâ anlayarak daha tesirli muhafaza siyasetleri geliştirmenin de önünü açıyor.