Nöbetçi Eczaneler
Çin’in Tiencin ve Pekin kentlerinde 31 Ağustos-3 Eylül günleri ortasında yaşanan milletlerarası tepe ve üst seviye görüşmeler, son periyodun üzerinde en çok tartışılan diplomatik faaliyetleri olarak tarihe geçti.
Bunun tartışılmasının nedeni ise üçü de nükleer silaha sahip ve Batı ile münasebetleri aksilik üzerine kurulmuş olan Çin, Rusya ve Kuzey Kore önderlerinin birinci kere üçlü bir ortamda ve gizleme gereği duymadan bir ortaya gelmeleri oldu.
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Kuzey Kore lideri Kim Jong-un’u bir ortaya getiren aktiflik, 3 Eylül’de Pekin’in ünlü Tiananmen Meydanı’nda gerçekleştirilen 2. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin 80. yılı kutlamalarıydı.
Üç başkan birebir karede buluşurken, dikkat çeken isim yine Kuzey Kore Lideri oldu. Trenle seyahat üzere “eski usulle” Pekin’e ulaşan Kim’in, iki dev ülke ortasında yer alması dikkat çeken bir manzara.
KİM BU TABLODA NASIL YER ALDI?
Kim, 2011’de Kuzey Kore liderliği misyonuna başlaması sonrası birinci yurt dışı ziyaretini Mart 2018’de Çin’e yapmıştı.
2018’de 3 kere Çin’e, birer kere Güney Kore ve Singapur’a giden Kim, 2019’da birer sefer Çin, Vietnam, Rusya ve Güney Kore’yi ziyaret etmişti.
Kim, 2023’te Rusya’ya ve 2-3 Eylül’de de Çin’e ziyaret gerçekleştirdi.
1959’dan bu yana birinci defa bir Kuzey Kore önderinin Çin askeri geçit merasimine katılmış olması da dikkat çekti.
İki dev ülkenin önderleri ortasında yer almayı başaran Kim, aslında ülkesine yönelik birtakım avantajlar elde etmenin peşinde, Kim, ülkesinin ekononik çalkantıdan kurtarmak için Çin yardımlarına muhtaç ve bir yandan da Çin’li turistler ülkesine getirmek istiyor.
Kuzey Kore Emekçi Partisi’nin kuruluşunun 80. yıldönümü olan 10 Ekim’in yanısıra, 2026 yılında yapılacak dokuzuncu parti kongresinin görkemli geçmesi Çin yardımlarına bağlı.
ZİRVENİN İLETİLERİ NELER?
Çin, 1931-1945 yılları ortasında topraklarının üçte birini işgal eden Japonya’nın 2 Eylül 1945’te teslim olmasını her sene “Çin Halkının Japon Saldırganlığına Karşı Direniş Savaşı’nın ve Dünya Anti-Faşist Savaşının Zaferi” olarak kutluyor.
2. Dünya Savaşı’nın yalnızca bir Batı zaferi olarak anılmasına ve o anlayışın temelleri üzerine bir dünya tertibi kurulmuş olmasına da birebir Rusya üzere Çin de karşı çıkıyor ve her sene yapılan merasimlerle bu mevzuyu vurgulamaya devam ediyor.
Jinping, mevcut sisteme olan tenkitlerini ve tekliflerini siyasi platformlarda lisana getirirken bu sürecin askeri boyutuna ait bildirisini da on binlerce asker ve son teknoloji silahların sergilendiği devasa askeri geçit merasimiyle verdi.
GÜÇ MERKEZİ YER DEĞİŞTİRİYOR
Jinping, Putin ve Jong-un’un birliktelikleriyle verdikleri en kıymetli bildiri, 2. Dünya Savaşı sonrasında Batı merkezli kurulan milletlerarası tertibin kökten değişmekte olduğu, ekonomik gücün yanı sıra siyasi ve askeri güç dengelerinde de batıdan doğuya değerli yer değiştirmeler olduğu formunda değerlendirildi.
80 yıllık mevcut kural temelli sistemin artık işlemediği, dünyanın hürmet görmeyen çoğunluğunun artık sesini daha yüksek çıkardığı bir periyoda girildiği ve bunun Batı tarafından da görülmeye başladığı da verilen bildiriler ortasında.
Bunu aslında Çin lideri 31 Ağustos-1 Eylül günleri ortasında gerçekleştirilen Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Tepesi açılışında yaptığı konuşmada açıkça lisana getirdi.
2. Dünya Savaşı’na ait tarihî bakış açısının düzeltilmesi, Soğuk Savaş anlayışına karşı çıkılması ve zorbalığa karşı durulması davetinde bulunan Jinping, “Eşit ve kurallı çok kutuplu bir dünyayı ve üniversal olarak faydalı ve kapsayıcı bir ekonomik globalleşmeyi savunmalı, global yönetişim sistemini daha adil ve eşitlikçi hale getirmeliyiz,” sözlerini kullandı.
BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesinden biri olan Çin, bu kapsamda, global yönetişim inisiyatifi başlığında hazırladığı çalışmayı milletlerarası toplumun ve BM’nin dikkatine sunmuştu. Bu çalışma, mevcut haliyle Güvenlik Konseyi’nin temsil yeteneğinin kalmadığını, kesinlikle global Güney’i içerecek biçimde reforme edilmesi gerektiğini ve BM’de alınan kararların uygulanması için yapılarının daha faal hale getirilmesi gerektiğini öneriyor.
ASKERİ GÖVDE GÖSTERİSİ
Ancak global sisteme ait davetlerin yalnızca siyasi açıklamalar ve diplomatik teşebbüslerle sonlu olmadığı 3 Eylül günü Çin’in düzenlediği devasa askeri geçit merasimiyle ortaya çıktı.
Çin, on binlerce askerin yanı sıra en yeni ve gelişmiş askeri ekipmanlar ve silahları da görücüye çıkardı. Bu silahların ortasında yeni kıtalararası balistik füzeler, hipersonik silahlar, lazer silahları, hava ve su altı insansız hava araçları yer aldı.
Geçit merasimine Putin ve Jong-un’u yanına alarak çıkan Jinping’in verdiği en değerli ileti “Çin milleti, zorbalar tarafından asla korkutulmayan büyük ve kendi kendine yeten bir millettir” oldu.
Birçok uzmana nazaran bu gövde gösterisi ABD’ye verilmiş kıymetli bir mesajdı.
ABD Başkanı Donald Trump’ın sosyal medya hesabından bu geçit merasimine ait yaptığı açıklama da iletinin Washington tarafından alındığını gösterdi.
Trump, ABD’nin dünyanın tek askeri muhteşem gücü olduğunu belirtirken, üç başkanın ABD’ye karşı komplo kurmakla meşgul olduklarının farkında olduğunu da kayda geçirdi.
ÇİN NE YAPACAK?
Çin’in bu gelişmiş askeri gücünü nasıl kullanmak isteyeceği, örneğin on yıllardır çözülemeyen Tayvan sorunu açısından yeni bir durum yaratıp yaratmayacağı üzere sorular, Pekin’in global sisteme ve bölgesel meselelere yaklaşımındaki mümkün değişimlere nazaran karşılığını bulacak.
Dünyanın en kalabalık ikinci nüfusuna sahip olan ve son 30 yıldaki atılımlarıyla dünyanın en büyük iktisadı olma yolunda ilerleyen Çin’in bir yandan barışçıl kalkınma ve özgür ticaret unsurunu içeren klasik dış siyasetini yürütürken öteki yandan da toprak bütünlüğü ve egemenliğini müdafaa yolunda daha caydırıcı bir güç olma yolunda ilerlediği gözleniyor.
Çin ayrıyeten başta Asya’daki yakın ve uzak komşuları olmak üzere tüm bölgeyle alakalarını güçlendirme arayışını sürdürüyor. Nesil ve Yol Girişimi’ni devam ettiren, Hindistan ile yakınlaşan Çin ve başta Afrika olmak üzere yatırımlarını sürdüren Çin’in en büyük pazarı olan Batı ile bağları de bozmak üzere bir niyetinin olmadığı bedellendiriliyor. Lakin Çin’in başta yakın coğrafyalarda olmak üzere otoriter rejimler üzerindeki tesirini giderek artırarak global alanda daha fazla kelam sahibi olacağı bir periyoda hazırlandığı da yapılan yorumlar ortasında.
BATI’DA RUSYA KORKUSU
Batı’yı kısa vadede daha fazla kaygılandıran gelişme ise Rusya’ya uygulanmak istenen izolasyonun özellikle ABD Başkanı Donald Trump ile Putin’in Alaska doruğu sonrası süreçte giderek tesirini yitirmesi ve Moskova’nın Ukrayna savaşını sonlandırmaya dönük gayretleri sulandırabilecek olması.
Putin’in Kuzey Kore başkanından asker dayanağının süreceğini kelamını almış olması, Çin’le çok kıymetli bir doğalgaz boru sınırı muahedesi yapmasının elini güçlendirdiği ve bu durumun Trump tarafından başlatılan barış sürecine de olumsuz tesir edeceği değerlendirmeleri yapılıyor.