Nöbetçi Eczaneler
Afganistan’da Ağustos 2021’de Taliban’ın denetimi ele geçirmesi, Afganistanlıları büyük bir çaresizliğin içine attı.
Afganlar, pistte ilerleyen uçağı yakalamaya çalışırken görüntülendi, uçağın kanadına ve tekerleklerine tutunanlar, hatta havalanan uçağın tekerleğinden aşağı düşenler oldu. Bu imgeler insanlığın tahminen de en kara yüzlerinden biri olarak tarihe geçti.
Afganlar o kadar ümitsizliğe düşmüşlerdi ki imkansızı başarmaya çalışıyorlardı. Hafızalara kazınan o anlar, ABD askerlerinin Afganistan’dan çekilişinin sembol manzaraları haline dönüştü.
BEBEKLERİNİ TELLERİN ÜZERİNDEN ASKERLERE VERDİLER
İktidarı ele geçiren Taliban idaresinden korkan Afganlar, ABD askerlerini taşıyan kargo uçaklarıyla ülkeden kaçmaya çalışıyorlardı. Amerikalıların, gitmek isteyenleri yanlarında götüreceğine dair söylentiler yayılmıştı. Bu söylentileri duyanlar Kabil havalimanına akın etti.
Çaresizlik içinde bebeklerini tellerin üzerinden ABD askerlerine teslim edenler bile vardı. C-17 askeri kargo uçağı, etrafında koşan Afganları dikkate almayarak havalandı. Uçağın tekerleğinden aşağı düşenlerin imgeleri tüm insanlık için utanç kaynağı olarak kameralara yansıdı.
Ne kadar kişinin bu halde öldüğü konusunda resmi açıklama bugüne kadar yapılmadı. Amerikan ordusu, 2022’de uçağın mürretabatını da akladı.
Sevdiklerini bu formda kaybeden Afganların acısı hala dinmiş değil.
İNTİHAR BOMBACISI KENDİNİ PATLATTI
Tüm dünyanın izlediği Kabil havalimanında yaşananlar 26 Ağustos 2021’de daha dramatik bir hal aldı. Kabil havalimanına girişinde intihar bombacısı kendini infilak ettirdi. Taarruzda ortalarında 13 Amerikan askerinin de bulunduğu 85 kişi öldü. Taarruzun sorumluluğunu terör örgütü DAEŞ üstlendi.
Amerikan ordusunun Afganistan’dan bu olaylı çekilişi, 30 Ağustos 2021’de tamamlandı. NATO ülkeleri,, Afganistan’dan çekilirken Taliban idaresi altında hayatları tehlikede olacağı için 120 binden fazla Afganı ülkelerinden tahliye etti. Bunlardan 2 bin’i direkt Taliban’a karşı NATO ülkeleriyle birlikte çalışıyordu.
ÜNİVERSİTELERDE İZOLASYON BAŞLADI
İlerleyen aylarda da binlerce Afgan ülkesini terketti. Taliban 6 Eylül 2021’de Pencşir’i ele geçirerek tüm ülkede denetimi sağladığını ilan etti.
Taliban iktidarının birinci izleri, üniversitelerde kendini gösterdi. Kız öğrencilerle erkek öğrenciler birbirinden ayrıldı.
Kasım 2021’de Taliban ele geçirdiği ABD zırhlı araçları ve Rus helikopterleriyle Başşehir Kabil’de gövde gösterisi yaptı.
Taliban’ın memleketler arası arenaya birinci çıktığı tarihse 19 Aralık 2021’di. Taliban heyeti, İslam İşbirliği Örgütü’nün toplantısına katıldı. Toplantıda iktisadı zora giren Afganistan için insani yardım fonu oluşturulması kararlaştırıldı.
Taliban’ın iktidarı ele geçirmesiyle yabancı yardımlar durdurulurken Afganistan iktisadı çökmenin eşiğine geldi. Besin fiyatları süratle arttı. Açlık yaygınlaştı.
KIZ ÇOCUKLARI VE BAYANLAR İÇİN KARANLIK
Mayıs 2022’deyse Taliban reaksiyon çeken bir karara imza attı. Bayanların kamuya açık alanlarda yüzlerini kapamaları talimatı verildi.
Aralık 2022’de Taliban bir adım daha ileri gitti. Kız öğrencilerin üniversiteye girişi yasaklandı. Peşi sıra bayan haklarını kısıtlayan adımlar atılmaya başlandı.
Kız öğrencilerin ortaokul ve liseye gitmelerine de artık müsaade verilmiyordu. Bayanların park, cümbüş merkezi ve spor salonlarına girişleri de yasaklandı.
Kadınların erkek akrabaları yanlarında olmadan seyahate çıkmaları da yasaklananlar ortasındaydı. Bayanların toplum içinde yüksek sesle konuşmalarına da yasak getirildi. Ebe ve hemşirelik eğitimi almaları da yasaklar ortasına dahil edildi.
TUTUKLAMA KARARI ÇIKARILDI
Taliban, Afganistan dışından burs alan kız öğrencilerin ülkeden çıkışını bile engellemeye başladı. Bayanların toplumdaki rolünü azaltan bu adımlar milletlerarası toplumun büyük yansısını topladı.
Uluslararası Ceza Mahkemesi, 8 Temmuz 2025’te bayan ve kız çocuklarını gaye alan baskılar nedeniyle Taliban’ın en üst düzey lideri ile Afganistan Yüksek Mahkemesi Lideri hakkında tutuklama kararı çıkardı.
RUSYA BİRİNCİ TANIYAN ÜLKE OLDU
Taliban’ın uygulamalarıyla ilgili tartışmalar sürerken 4 Temmuz 2025’te Rusya, Afganistan’daki Taliban hükümetini resmen tanıyan birinci ülke oldu. Rusya, 2021’de Taliban’ın denetimi ele geçirmesinden sonra Kabil’deki büyükelçiliğini kapatmayan az sayıda ülkeden biriydi.
11 EYLÜL SALDIRILARI
Aslında Taliban, 1990’lı yıllarda Sovyetler Birliği’nin Afganistan’dan çekilmesiyle ortaya çıkmıştı.İsmi medrese öğrencilerine atıfla Talebeden geliyordu. Medreseyle irtibatlı eski savaşçılar, Kandahar’da güvenliği sağlama vaadiyle güç kazanırken bu hareket kısa müddette Taliban ismini almıştı. Taliban, 1996’da başşehir Kabil’i ele geçirdi ve ülkenin üçte ikisinde denetimi sağladı. Sıkı dini kurallar uygulanmaya başladı.
11 Eylül saldırılarıysa Afganistan tarihi için belirleyici oldu.
Saldırıların baş mimarı olmakla suçlanan Usame Bin Ladin’in Afganistan’da saklandığı söyleniyordu. ABD ordusu Usame Bin Ladin’i ele geçirmek için Afganistan’a savaş açtı. Aralık ayında Taliban idaresi devrildi. Lakin Taliban ülkede tesirini sürdürmeye ve akınlar düzenlemeye devam etti. Artan hücumlar nedeniyle dönemin ABD Başkanı Barack Obama, 2009’da Afganistan’da ABD askerlerinin sayısını artırma kararı aldı.
ABD ordusunun Afganistan’dan çekilmesi içinse birinci görüşmeler 2018’de başladı. Görüşmelere Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri arabuluculuk ediyordu. Birebir vakitte Taliban ile merkezi idare ortasında uzlaşma sağlanmaya çalışılıyordu.
BEKLENTİLER BOŞA ÇIKTI
Şubat 2020’de 4 ay içinde ABD askerlerinin Afganistan’dan çekilmesi karşılığında Taliban, ABD güçlerine taarruzları durdurmayı ve DAEŞ’in Afganistan’daki faaliyetlerini engellemeyi kabul etti. Merkezi idare ile Taliban ortasındaki görüşmelerdeyse somut ilerleme sağlanamadı.
Takvime nazaran ABD askerlerinin Afganistan’dan çekilme tarihi yaklaşırken Taliban gücünü perçilendi. 2021 Mayıs’ında birçok bölgenin denetimini ele geçirdi. ABD’nin eğittiği ve donattığı Afgan ordusu Taliban’a karşı koyamıyordu. Ağustos ortasında ABD takviyeli merkezi idare çöktü ve Taliban ülkede iktidarı ele geçirdi.
Taliban’ın ikinci idare devrinde daha uzlaşmacı ve bayan haklarına daha saygılı olması umuluyordu. Yoksuluk ve açlıkla da gayret etmek zorunda kalan Taliban idaresi bu beklentileri boşa çıkardı.