Nöbetçi Eczaneler
Ayvalık Ticaret Odası Başkanı Ali Uçar, zeytinyağı sektöründe lisanslı depoculuğun etkin bir şekilde uygulanması gerektiğine dikkat çekti. Türkiye’nin kişi başı zeytinyağı tüketimi sadece 2 kilogram civarında olup, bu oran İspanya, Yunanistan ve İtalya gibi önemli üretici ülkelerin oldukça gerisinde kalıyor. Artan rekolteye rağmen iç tüketimde beklenen yükseliş görülmemekte ve stokların uygun saklama koşulları bulunmadığı için yağlar bozulmakta, ekonomik değer kaybına uğramaktadır. Bu durumun önüne geçmek ve sektörün gelişimini sürdürülebilir kılmak adına ihracatın teşvik edilmesi büyük önem taşıyor.
Son 20 yılda, devletin sağladığı destekler sayesinde Türkiye’de zeytin ağacı sayısı 200 milyonun üzerine çıktı ve hedefler arasında 300 milyon ağaç yer alıyor. Balıkesir bölgesinde zeytinyağı üretimi, ilin toplam üretiminin %95’ini karşılamakta olup, bölgedeki yaklaşık 350 zeytinyağı işletmesi büyük ölçekli üretim ve ihracat faaliyetleri yürütüyor. Bölgede ambalajlı ve dökme ürünlerle ihracat yapan birçok firma bulunuyor. Türkiye, dünya zeytinyağı üretiminde güçlü bir konumda olsa da, ihracatla ilgili bazı sorunlar sektörü hedeflerine ulaşmaktan alıkoyuyor.
Mevcut Durum ve Gelecek Vizyonu
TOBB Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu liderliğinde Ankara’da düzenlenen toplantıya katılan Uçar, 2022/23 sezonunda 421 bin ton rekolte elde edilerek 135 bin tonunun ihraç edildiğini ve bunun da yaklaşık 765 milyon dolar döviz girdisi sağladığını belirtti. 2023/24 sezonunda ise 185 bin ton rekolteye ulaşılması öngörülmekte olup, bu dönemde 75 bin ton ihracatla 505 milyon dolar gelir hedefleniyor. Son olarak, 2024/25 sezonunda 475 bin tonluk rekolte ve 55 bin ton ihracat planlanmakta, bu da yaklaşık 252 milyon dolar civarında gelir anlamına geliyor. Ancak,kurlar, uygulamalar ve maliyetlerdeki artışlar nedeniyle her yıl yaklaşık 250 milyon dolar civarında ihracat kaybı yaşanmakta. Bu gelişmeler, sektörün dış piyasalardaki krizlerle yüz yüze olduğunu gösteriyor.
İç Tüketim ve Depolama Sorunları
Kişi başı zeytinyağı tüketiminde Türkiye, yalnızca 2 kilogram ile İspanya, Yunanistan ve İtalya gibi önemli üretici ülkelerin oldukça gerisinde kalıyor. Artan rekolteye rağmen iç tüketim talebinin yeterince yükselmediği, stokların uygun şartlarda saklanmadığı ve bu nedenle yağların bozulduğu ortada. Bu durum, hem kalite kaybına hem de ekonomik değerin düşmesine neden oluyor. İhracatın canlandırılması ve yerli üretimin desteklenmesi hedefleri ise bu sorunun çözümünde vazgeçilmez.
Zeytinyağında Lisanslı Depoculuk ve Koruma Önlemleri
Uçar, zeytinyağında lisanslı depoculuğun hayata geçirilmesini ısrarla vurguluyor ve sektörün kayıt altında ve güvenli depolama altyapısıyla güçlendirilmesi gerektiğine inanıyor. Ayrıca, kaçak ve sahteciliğin önüne geçmek için ürün izlenebilirliğinin artırılması şart. Bu amaçla, tarladan sofraya kadar uzanan ürün takip sistemi (ÜDTS) güncellenerek, etiketleme yönetmeliği ile duyusal analiz sonuçlarının ambalajlarda yer alması sağlanmalı. Böylelikle, piyasadaki taklit ve tağşiş oranları azaltılabilir.
Destek ve Teşviklerle Sektörün Güçlendirilmesi
Uçar, ayrıca ihracat hacmini artırmaya yönelik çeşitli önerilerde bulundu. Bunlar arasında, ihracat kotası ve kısıtlamalarının, piyasa koşulları gözetilerek belirlenmesi, ambalajlı ürünlere devlet desteğinin kg başına arttırılması ve coğrafi işaretli ürünlerin desteklenmesi yer alıyor. Ayrıca, hedef pazarlar ve fuar katılımları gibi tanıtım faaliyetleri teşvik edilerek, markalaşma çalışmalarına öncelik verilmelidir. Düşük faizli kredilerin sağlanması ve gururlu uluslararası gerekçeli programlar ile ihracat destekleri artırılmalı. Ayrıca, AB gümrük vergisiz ihracat imkanlarının rekabetçiliği artırmak adına genişletilmesi de stratejik bir adımdır.
Son olarak, gümrük birliği çerçevesinde Tavsiyemiz, ülkemizdeki zeytinyağı ihracat düzenlemeleri ve lisanslı depolama sistemlerinin büyümesine katkı sunmak. İç tüketimi de artırmak ve sahteciliğe etkin mücadele etmek için yeni yasal düzenlemeler ve teknolojik altyapılar hayata geçirilmeli. Bu amaçla, ürünlerin üretimden satışa uzanan izlenebilirliğini sağlayacak yazılımların güncellenmesi ve uygulanmasıyla, kalite ve güvenlilik arttırılmalı.